S

Materiały zamieszczone na stronie są dostępne na na licencji creative commons CC BY SA.

Autor: Sławomir Mojsiuszko

Eugeniusz Skibiński (1858-?) – urodził się w mieście Szemaxi, w rodzinie radcy kolegialnego, pułkownika Jakuba Skibińskiego, polskiego zesłańca. Jego rodzina osiedliła się w Baku najprawdopodobniej po trzęsieniu ziemi jakie w roku 1859 nawiedziło rodzinne miasto przyszłego architekta. W Baku ojciec Jakuba pracował w kancelarii gubernatora jako urzędnik do specjalnych poruczeń.

Eugeniusz Skibiński ukończył Cesarską Akademię Sztuk Pięknych w Petersburgu, a po powrocie do baku, od 1886 roku pracował jako technik przy bakijskich władzach miejskich. Od 1896 wykładał w Bakijskiej Szkole Technicznej. Jednocześnie był czynnym, wziętym, i bardzo pracowitym architektem. Do 1900 roku zaprojektował w Baku ok. 250 budynków. Budował przede wszystkim domy mieszkalne jedno i wielokondygnacyjne, dla kupców, urzędników, rzemieślników. Były utrzymane w duchu klasycznym, jak np. domy mieszkalne przy ulicach: Gorczakowskiej (dziś Małygina), Policejskiej (dziś Mamedalijeva) czy Piersidskoj (dziś – Połuchina). Architekt wykorzystywał również motywy orientalne, zaczerpnięte z budownictwa Baku i Półwyspu Apszeron. Projekty Skibińskiego nosiły często charakter systemowy, prawie „taśmowy”, korzystał z popularnych w owym czasie wzorników architektonicznych. Znaczna część tych dokonań nie ma indywidualnego charakteru i często ginie w gęstej zabudowie miasta.

Jednak skalę talentu Eugeniusza Skibińskiego pokazała praca wykonana w 1899 roku na zamówienie bakijskiego bogacza Aga-Bała Kulijewa. Przy ulicy Perskiej (obecnie Muchtarowa 24) powstała rezydencja co do której zleceniodawca, wiele podróżujący po Europie, zażyczył sobie, by powstała „w stylu romantyczno-narodowym”. Bezpośrednim wzorem dla Skibińskiego okazał się zespół pałacowy Szirwanszacha, znajdujący się w Baku. Jednak Skibiński wykroczył poza powierzchowne powtórzenie form, ornamentów czy konstrukcji. Według wielu znawców mamy tu do czynienia ze wskrzeszeniem ducha dawnej azerbejdżańskiej architektury. Bez wątpienia wpływ na taka formę miała praktyka, jaką zdobył Skibiński w grupie architektów projektujących słynny bakijski dworzec kolejowy – monumentalną budowlę w orientalnym stylu. Zafascynowany Orientem odcisnął swój ślad w ostatecznym kształcie budynku, choć jego rola, wskutek ówczesnego braku doświadczenia, bywa przez niektórych pomijana.

Eugeniusz Skibiński zaprojektował również efektowny meczet Taza-pir.

Pod koniec wieku, w obliczu napływu do Baku wielu młodych, utalentowanych architektów, Eugeniusz Skibiński zakończył działalność projektową i poświęcił się całkowicie pracy dydaktycznej na wydziale budowlanym Bakijskiej Średniej Technicznej Mechaniczno-Budowlanej Szkoły.

————————————————————————————————————————-

Aleksander Ksawery Skurzyński herbu Bończa (1819-1875) – architekt, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Autor licznych budynków na terenie Rosji i Gruzji.

————————————————————————————————————————-

Eugeniusz Szretter (1876-1925) – urodzony w guberni połtawskiej, zmarł w Warszawie. Po ukończeniu szkoły w Równem wstąpił do Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, gdzie w 1904 roku uzyskał tytuł architekta. Pracował m.in. w Jekaterinosławsku (dziś Dniepropietrowsk), Jałcie, Petersburgu, na Kaukazie. Autor m.in. nowoczesnego toru łyżwiarskiego na Marsowym Polu w Peteresburgu, uzdrowiska w Jessentukach w Stawropolskim Kraju, wielu willi na terenie Kaukazu. Profesor a następnie rektor Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W 1921 roku powrócił do Polski, gdzie został współpracownikiem Stanisława Noakowskiego na Politechnice Warszawskiej. Pochowany w Warszawie na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim.

Najważniejsze dzieła:

– gmach Opery Odeskiej (współpraca);

– pałac w Jałcie;

– willa Karstensa w Piatigorsku;

– zespół pałacowo-parkowy Koziełł-Poklewskich w Krasnym Brzegu.

————————————————————————————————————————-

Stefan Szyller (1857-1933) – ukończył gimnazjum w Warszawie oraz wydział architektury Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu (1881 – z wielkim złotym medalem). W 1888 roku otrzymał tytuł akademika architektury. Zaprojektował niezliczone obiekty na terenie Cesarstwa Rosyjskiego, m.in. wille Szelechowa w Astrachaniu, pałace w Marchwaczu i Smordwie.

————————————————————————————————————————-

Aleksander Szymkiewicz (1858-1908) – urodzony w Petersburgu polski architekt działający w Gruzji. W latach 1867-1875 uczęszczał do prestiżowego niemieckiego gimnazjum im. Karola Maya, w 1879 roku zaczął studia na wydziale architektury Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. Czteroletnie studia zakończył uzyskaniem tytułu architekta za projekt podmiejskiej rezydencji wielkoksiążęcej. W 1885 roku otrzymał w Tbilisi posadę sekretarza gubernialnego, a następnie architekta miejskiego, zastępując na tym stanowisku Aleksandra Zborzewskiego i pełniąc tę funkcję do 1891 roku, kiedy został radnym miejskim.

W latach 1905-1906 był wykładowcą rysunku i architektury w Szkole Malarstwa i Rzeźby działającej przy Kaukaskim Towarzystwie Krzewienia Sztuk Pięknych w Tbilisi. Po jego śmierci w 1908 roku stworzono fundusz stypendialny jego imienia, przyznający co roku stypendia pragnącym rozpocząć studia techniczne dwu studentom z Zakaukazia.

Aleksander Szymkiewicz jest autorem budynków uważanych za jedne z najbardziej reprezentacyjnych obiektów Tbilisi. Należą do nich:

– dom islamski przy ul. Uznadze 19 (1885) wybudowany dla Kateriny Rodinowej;

– kamienica przy ul. Igorowkwa 6 (1887);

– kamienica przy ul. Czonkadze 8 (1888);

– budynek Kaukaskiej Stacji Jedwabniczej, obecnie Państwowego Muzeum Jedwabnictwa przy ul. Tsabadze 6 (1890-1892);

– budynek sądu gubernialnego, obecnie Sądu Najwyższego Gruzji przy ul. Braci Zubalaszwili 32 (1894);

– budynek Towarzystwa Artystycznego, a następnie Państwowego Teatru Akademickiego im. Szoty Rustawelego przy alei Rustawelego (1898-1901), wspólnie z Kornelim Tatiszczewem;

– modernizacja pasażu przy ul. Puszkina (1901-1902);

– kamienica Archangelo Andreolettiego przy ul. Agmaszenebeli 75 (1901);

– stacje kolejki szynowej na Mctamindę (1903-1905);

– budynek szkoły muzycznej Cesarskiego Rosyjskiego Towarzystwa Muzycznego, obecnie Państwowej Akademii Muzycznej im. Wano Sarajiszwili przy ul. Gribojedowa 8 (1901-1904).

Poza Tbilisi zaprojektował:

– budynek gimnazjum męskiego w Batumi przy ul. Ninoszwili 35, obecnie siedziba Państwowego Uniwersytetu im. Szoty Rustawelego (1897);

– budynek Sądu Apelacyjnego w Kutaisi (1898-1900);

————————————————————————————————————————-

Lew Szyszko – architekt petersburski, projektant m.in. budynku Akademii Duchownej Rzymskokatolickiej w Petersburgu po przeniesieniu uczelni z Wilna (1 linia Wyspy Wasilewskiej 52).